Ешкімнің ала жібін аттамау мағынасы: Мата атаулары мен түрлері — Уикипедия

Мата атаулары мен түрлері — Уикипедия

Маталардың түрлері

Сырт киімдік бағалы маталар:[өңдеу]

Барқыт, берен, тұқаба, биқасап, бүлде, дүрия, қамқа, қойқын, қыжым, мақпал, мауыты, міндала, пайы, баршын, парша, пүліш, саң, тапта, ұштап, тібек, шұға, мана, ләмбөк, дыраб, манат, масаты, борлат, бояк, бұйдас, зипуын, дабы, сылаң, касапдар, қаламы, қымқап.

Жібек маталар:[өңдеу]

Баршын, кініпас, кіріс, кіләңқор, күлдірі, қатипа, батсайы, сарпөңке, сіндіп, тапта, торғын, торқа, шәйі,қырмызы, атлас, кінауыз, маңлық, құлпы.

Жұқа маталар:[өңдеу]

• зон;
• ақсұп;
• борлат;
• бомази;
• бояқ;
• дабы;
• сыңсыма;
• сұрып;
• сәтен;
• сиса;
• шағи;
• бітес;
• тек;
• зәріп;
• саржа;
• құмаш;
• орысқол;
• тайғақ.

Қарапайым мата Ал-Мукалладағы шағын мата дүкені

Арзанқол маталар:[өңдеу]

• ләмбік;
• діке;
• үлдірік;
• ләстік;
• кенеп;
• шөжім;
• шыдаған;
• сұпы;
• шыт;
• бөз;
• тептік;
• ақзу;
• күн-түн;
• тібен;
• сәлдебөз;
• меткетон;
• тіке (С. Кенжеахметұлы жарияланымы бойынша).

Қазақтар түсінігінде, бұл сөздің мағынасын жұмсақ түкті барқыт, жібек мата. «Қазақ әйелдерінің үстінде масаты ма, жібек пе, шағи ма …әйтеуір, бәрі жарық-жұрық етеді.»(С.Шарипов, Шығ.). Бір сөздікте бұл сөздің төркінін араб тіліне апарып тірейді де, мағынасын – «түгі құбылып, тұрған барқыт тәрізді мата» деп түсіндіріледі. (Раб.-рус.сл., 1, 1970, 85.). Бұл ретте біз К.К.Юдахин сөздігін қолдаймыз. Онда «машаты» сөзін иран сөзі екендігін белгілейді де, «килем

» сөзін қарауды нұсқайды. Нұсқаған беттен «машаты килем» тіркесін көреміз де оның тұсындағы аудармасы – мешхедский ковер делінген (К.Юд., КРС№, 1965, 386,520). Енді осныдай ой елегінен өткізсек, біздің «масаты» тұлғасында қолданылып жүргеніміз дыбыстық өзгерістерден өткен Иран жеріндегі Мешхед қаласы болмақ. Демек сол қаладан жасалып шыққан кілем, маталардың алдында Мшхед сөзі қосылып, кейін келе біздің тілімізде «масат – масаты кілем» немесе «масаты» күйінде қалыптасып кеткен. Осы себептен де оның араб емес, парсы сөзі екендігіне күман келтіре алмаймыз. Ә.Нұрмағанбетов. Бес жүз бес сөз. А., 1994. 203б).

Қазақтар арасында кең таралған жібек маталардың ішінен көбірек тарағаны:[өңдеу]

• Қамқа – алтындатқан не күмістеткен зерделі жіптен тоқылған жібек мата.
• Қатипа – жол-жолы бар, жұқа жібек мата. Барқыт, шыт.
• Манат – барқыт тәрізді сырткиімдік бағалы шұға.
• Мауыт – оң жағы майда түкті келген қалың мата, шұға.
• Торқа – ең қымбакт жібек мата.
• Батсайы – қалың жібек кездеме.
• Биқасап – енсіз жібектен тоқылған жолақ мата.
• Дүрия – жылтырауық тығыз жібек мата.
• Баршын – жолақты жібек мата.
• Тібен – түрлі-түсті қалың мата.
• Торғын – қымбат бағалы жібек матаның бір түрі.
• Мақпал – тығыз тоқылған, жұмсақ, түкті барқыттың бір түрі.

Мақпалдың үш түрі бар:

• қара мақпал – қара барқыт;
  • қой мақпал – түкті пүліш;
    • қырмызы мақпал – қызыл күрең барқыт. Бірақ қазақтар мақпал деп көбінесе біртегіс, түгі тықыр қара барқытты атаған. «Мақпалдай қара, мақпалдай жұмсақ» дейтін теңеудің мәні осында. Мақпалдан қамзол, шалбар, қыз-келіншектердің киімі тігіледі, тұскиіз жасалады, баскиім тысталады.
• Шағи – жұқа келген жұмсақ және таза мата.
• Қыжым – сапалы жүннен тоқылған түкті мата, плюш.
• Қойқын – жуан жіптен тоқылған қалың мата.
• Ләңке – сырткиімдік матаның бір түрі.
• Насар – жібек кездеме.
• Пай немесе пайы – жібек мата.
• Парша – алтын мен күмісті араластыра отырып тығыз тоқыған жылтырақ жібек мата және сол матадан тігілген қымбат бағалы киім.
• Ұштап – ақ түсті тығыз мата.
• Іштік мата немесе ішкиім тігетін маталардың түрі мен атаулары да көп. Қазақтар маталарды сауда- саттықпен Ресей, Қытай, Бұқар, Парсы, Үндістан, Ыстанбұл т.б. жақтардан әкелген. Осыған байланысты түрліше атау қалыптасқан. Өкінішке орай сол атаулар таралған өңіріне қарай әрқалай аталса, оған қоса бір матаның түрлерін бір-бірімен шатастырса, ұқсата беретін үрдіс қазақтар арасында ертеден бері белең алған.
• Шөжім – ішкиімдік, арзанқолды жұқа мата.
• Саң – шыттан қалыңдау, ақ түсті мата.
• Шыт – тұрмыста жиі қолданатын, жеңіл әрі арзанқол жұқа мата.
• Сарпөңке – астарлық жібек мата.
• Бояқ – кездеменің боялған түрі.
• Борлат – қызыл түсті жұқа мата.
• Дабы – жұқа ақ матаның бір түрі.
• Ләмбек – сырткиімдік судыраған жылтыр қара мата. (Ділдәр Мамырбаеваның жариялымы бойынша)

Бүгінгі заманың маталарының әртүрлілігі. Сол жақтан: мақта, велвет,мақтадан тоқылған биязы мата,киіз, атлас, тоқыма жібек

^[1]

Қазақы өлшемдер[өңдеу]

Қазақ халқы киім тігу барысында өлшем бірлігі ретінде адам денесі мен дене мүшелерінің өлшемдерін пайдаланған. Айталық, киім өлшемдерін алғанда құлаш, шынтақ, аршын қатарлы өлшемдер қолданса, тігін тіккенде, пішкен кезде бұдан кішкене өлшемдерді – қол өлшемдерін қарыс, сүйем, сынық сүйем т. б. жиі қолданған.

• Құлаш – иық деңгейіне сәйкес кері созылған екі қол ұшының арасына тең ұзындық бірлігі. 1838 жылғы мәлімет бойынша Ферғана құлашы 166-170 сам, Қазақстанда қолданылып келген Бұхар құлашы 142 см-ге тең. Құлаш өлшемі сауда-саттық жұмысында, тұрмыста пайдаланған. Сондай-ақ құлаштың да сала, кере, көш құлаш атты түрлері болған. Бұлар, қолды кере созып немесе шалқайы тұрып артқа қарай созғандағысы борлса, жарты құлаш – төс пен бір қолды жайғандағы өлшем.
• Құшақ – «периметрі» адам бойына тең шеңбер болса, жарты құшақ кісі бойының ширегіне ¼-не тең.
• Қолтық – қолдың басы мен қолтықтың арасындағы қашықтық.
• Шынтақ – қолдың ортанғы саусағының ұшынан шынтақтың бүгілген жеріне дейінгі аралық. Қазақстанда кең тараған Бұқар шынтағы шамамен 40-41 см.
• Елі – сұқ саусақтың еніне тең ұзындық бірлігі немесе шамамен 2 см-ге тең өлшем. Екі саусақтың қалыңдығы екі елі, үш саусақтың қалыңдығы үш елі болады. Мұнда өлшенетін дененің үстіне қолды салып, оған сұқ саусақтан бастап шынашаққа дейін қанша саусақ орналасқанын анықтайды, қатар орналасқан төрт саусақтың ені төрт елі деп аталады (шамамен 7-8 см). XVI56 Захир ад дин Бабыр шах жазбаларында б9л –лшем туралы бас бармақтың ені үшін (2,2-2,3 см) кейбір жерлерде қатар қойылған алты арпа дәнінің ені алынған. Бұл шығыс және батыс халықтарында кең таралған ежелгі өлшем бірлігі екендігі көпке мәлім. Сол сияқты білем- ортаңғы саусақтың ұшы мен қолдың бірінші буыны арасындағы қашықтық.

Төрт еліден сәл үлкен өлшем тұтам бүгілген төрт саусақпен алақан арасындағы қуыстың ұзындығына тең өлшем. Бабыр жазбаларында тұтам шамамен 8-805 см-ге ұзындық өлшемі делінген. Оның алақанды жазғандағыжазғандағы бас саусақтардың түбі тұсындағы ені – орта тұтам, шынашақтың тұсынан ұстаған өлшем кіші тұтам делінеді. Бұл өлшемдер киім тіккенде бау, ызба, зер, таспа өлшемдерін алуға қолданылған.^[2]

Дереккөздер[өңдеу]

Қазақ халқының ұлттық киімдері: Мата түрлері/ құраст.Хинаят Б., Сужикова А. – Алматы: «Алматыкітап», 2007. — 196-197б.

1. ↑ http://art-gourds.com/the_craft_embroideries/en Art-Gourds.com
2. ↑ Қазақ халқының ұлттық киімдері: Мата түрлері/ құраст. Хинаят Б., Сужикова А. – Алматы: «Алматыкітап», 2007. — 196-197б.

Тәңір — Уикипедия

Көне түркіше «Тәңір» сөз

Тәңір — ежелгі түркілер, оның ішінде қазақтардың сенген бағызы монотеистік Құдайдың аты. Ол табиғат құбылысын, әлем құрылысын басқаратын, адамдарды өмірге жетелейтін құдіретті тылсым ие. Тәңіршілдік ең ежелгі табиғи сенім. Онда пайғамбар жоқ, әркім өз адами деңгейінде Тәңірін тани алады, сеніп, медет ете алады. Оның кітабы жоқ, осы дүние Тәңірінің кітабы. Жарық өмір Тәңірінің сыйы. Демен осы дүниеде батыл да дана өмір сүру Тәңірінің еркін медет етуден қолдау алады. Тәңір бірегей, әрине ол философиялық мағынадағы бір, не көп емес, бірақ біртұтастық. Ол дүниемен біртұтас және дүниеден, өмірден жоғары құдірет. Табиғат заңдары Тәңіріден бастау алады, Тәңірін тану табиғат заңдарын танумен бір мағынада. Сондықтан ол еркін өмір мен ғылыми, табиғи сенімге алып келді. Түркілер Биіктегі Тәңірі құдіреттің киелі ымында қара жер бетінде салуалы, батыл, қайсар, саналы ғұмыр кешуді Тәңірмен бірлік деп түсінді.

Тәңір сенімінде о дүние жоқ. Тек осы жарқын дүние бар: таң және іңір диалектикасы. Ол үшін өмір бір реткі өзін көрсету, паш ету майданы. Өлім — ұйықтау, не ұша бару. Тағдырды — дүниенің ең жалпылық заңдарын тәңірі жасайды, адам сол заңдарды пайдаланып мына дүниеде ізгі де батыл адам болуы керек. Тәңірі сондайларды қолдайды, қорғайды. Кейбір дәстүрлі сенімдерде Тәңірмен бірге «Ұмай ана айтылады. Ол — молшылық, құт-береке мен кие құдай-анасы.

Тәңірі ұғымы Таң және Іңір сөздерінен қалыптасып, дүниенің қарма-қайшылық тұтастығының арғы тұтастырушысы ретінде түсініліп, біртіндеп киелі құдірет ретінде түркілік сенімнің қазығына айналған. Кейін Ислам діні келген соң да қазақтар және басқа ұлттар Тәңірі сөзін Алланың орнына еркін ауыстырып қолдана берді, бұл олардың Құдайдың сипатын таза Ибраһимдік діндер үлгісінде емес, көшпелілердің Тәңірі үлгісінде қабылдағанын білдіреді.

Тәңір сөзінің төркіні[өңдеу]

Таң және іңір[өңдеу]

Ертедегі түркі халықтарының Тәңірге сыйынғанын Күлтегін, Білге қаған, Тоныкөкке арналған балбал тастардағы қашап жазылған жазулардан анық білеміз. Қазірге дейін Тәңір сөзінің этимологиясын іздеушілердің пікірі әртүрлі болып келеді.

Бірқатар жазушылар “Тәңір” “аспан”, “көк аспан” деген ұғымды білдіреді дегенді айтады. Миф­тік аңыздар бойынша, “Таң” және “Іңір” деген екі періште кезектесіп, жердегі тіршілікті күзетеді екен, “Таң” күн ұйықтар орынға кеткенде “іңір” оның орнына күзетке тұрады деген ұғым қалыптасқан. Соған орай “Тәңір” делінген дейді.

Біреулері Тәңір “Таң” + “Ра” сөздерінің қосындысы, «таң» — атқан таң, ал “ра” ертедегі күн құдайы (Египет). Міне, осыдан “Танра” делініп, “күннің таң атуы” дегенді білдіреді дейді.(толықтырып жазу керек)

Тәңір сөзі екі түбірден: “таң” және “ерте” деген сөздерден тұрады дейтіндер де бар.(толықтырып жазу керек)

“Таң” күннің шығар уақыты, ал “ер” күллі түркі тілдерінде, ер, ержүрек, еркек, батыр деген мағынаны білдіреді дейді, кейбіреулер. (толықтырып жазу керек).

Сондай-ақ Тәңірі атауы екі сөзден: Таң және жер (йер, немесе кир) сөздерінің бірігуі арқылы жасалғанын жорамалдайтындар бар.

“Тәңір” сөзі қытайдың “Тян” – “аспан” деген сөзінен туындаған деп әсіре сілтеушілер бар. Бірақ ежелгі ғұндар (патшалары ТӘңірқұт делінген), көне Түркілер өз Құдайын қытайдан алмайтыны, бұл ұғым тым ежелгі және тұран халықтарына бірдей танымал екені белгілі. Сондықтан бұл пікір мүлде қисынсыз, бәлкім Ғұндарға бағынған Қытайлар бұл ұғымды көшпенділерден алып, өздерінше таңбалаған болуы керек. Тәңірді қытаймен байланыстырушылар көбіне Ислам дінінің әсіре бағытын ұстанғандар болып келеді, олар нақты дәлел келтіре алмаса да, түрлі қиысындар жасап, Тәңіріні қазақтан алыстатып, сол арқылы Алланы сақтағысы келеді.

Тәңір сөзі ежелгі Шумерлерде «Зеңгір» деп аталғаны белгілі, ол «зеңгір ааспан» нұсқасында Қазақ тілінде сақталған.

Махмұт Қашқаридің “Диуани лұғат-ит-түрік” деген түрік сөздігінде: – Таң-таң – таң; таң атар шақ, таң атты. – Іңір-іңір-іңір. Жарық пен қараңғылықтың өзара шарпысып астасуы, деп берілген.

Демек, қоырыта айтқанда, “Таң” – бұл таң атуы, ол күн алғаш шыққан сәттегі сәулесінің, жарығының, нұрының жер бетіне көріне бастауы, аңғарылуы. Жарықтың шығуы, көтерілуі, жоғары көтерілуі. Осы жерде, “ғалымдар мифтік аңыздар арқылы, тәңір этимонын “та” “жоғары” дегенді білдіретін тау, төбе, тақа, таңдай, тамақ, таңқы, /таңқы мұрын/ танау, тамыздық, тамшы т.б. көптеген сөздер арқылы, ал, – ің – “төмен” дегенді білдіретін: еңіс, еңкіш, еңбек, еңсесі түсу, еңіреу, /ін, үңгір/ т.б. сөздер арқылы түсіндіреді” дегенді есепке алсақ, ал “Таң” сөзіндегі “аң” – “жарық”, “сәуле”, “нұр” дегенді білдіреді.Шумерлердің Ан, Анну деп аспанға сыйынды делі­нуі,сондай-ақ біздегі “Ана” сөзіндегі “Анның” “жарық” дегенді, ал “Ана” сөзінің “сәбиді жарық дүниеге әкелуші” дегенді білдіретіні де ойландыруы керек.

Алтай-саян елдері Тәңіріні “Ақ янг”, “Ақ аң” деп те атайды екен. Демек, Шумер “Анымен” біздің “Таңымызда” бірлік бар болуы да мүмкін.

“Іңір” – бұл күн батқаннан кейінгі қалған жарығының, нұрының, шапағының қараңғыға өтуі.

Міне осылайша, жарықты қараңғыға, қараңғыны жарыққа айналдырушы таңмен іңірді, тіршілік пен өлімді реттейтін, жаратушы – ұлы күш “Тәңір” деп, оған сыйынған.

Ертедегі түрік, прототүріктердің әрбір тайпа, рулары Тәңірді көз алдарында елестету үшін, өздеріне түсінікті болуы үшін, оның сыйпатына ұқсас (“Таң”-“жарық”-“ақ”, “Іңір” -“қараңғы” – “қара”) “ақ” пен “қаран­ы” теңеу етіп алған. Олар өздеріне көбірек кездесетін нәрселерден Тәңірді елестететін затты белгілеп алған.

Солардың бір түрі қазақ, қырғыз “ақ”-“қарадан” тұратын “Ала жіп” біз қазірге дейін оны салт-дәстүр деп келдік, оның “ағы” “таңды” – “жарықты”, ал “қарасы” іңірді” – “қараңғыны” білдіріп бізге “Тәңірді” елестетеді екен.

Ала жіп аттамау салты қайдан шыққан?

Біздің есімізде қалғандары: біреудің “Ала жібін” аттамасын, күнә істемесін деген ырыммен, ала жіппен баланың тұсауын кесу; қараңғы түсіп, елсіз жерде, далада қалғанда ала жіпті шеңбер етіп, оның ортасында ұйықтаса тірі жан тиіспейді, ала арқанды қораның айналасына керіп қойса қораға ит-құс, қасқырлар шаппайды деген түсінік. Сондай-ақ өлген кісінің жаназасын шығарудан бұрын дәуір айналдырғанда “ала жіп”, “ала жіп” осы кісінің күнәларын ала жат” деп айтылуы; дау шешкенде, даулас­қан екі адамды татуластырғанда, бидің ала жіпті кесіп, әділ шешім шығаратыны; күнә істеді деп күдікті болған адамның кінәсін анықтау үшін “Ала жіптен аттату сияқты ырым-жырымдар. Бұл сөзіміздің бір айғағы бола алады.

“Ала атылы йол тәңірі” деген көне түркі жазба ескерткіштерінде “медиатр” термині бар, ол “жол тәңірі” деген сөз екен десек, “ала тау” – оны мекендеген барша халықтар үшін Тәңіртау деген ұғымды беретінін де айта кетсек дейміз.

“Көз моншақ” – оны біздің қазақтар көз тимесін деп ырымдап балаларының омырауына, бас киімінің маңдайына тағып қояды. Бұны тіл көзден сақтаушы ырым ғана емес, бұл да Тәңірдің сыйпаты екен, сол белгі арқылы Тәңірден жарылқау тілеу, жар бол деуі екен. Қазақ халқының жауынгерлік каруының бірі қолшоқпар болған, бұл қару “ақ қайың” ағашынан жасалын­ған. Міне, бұл да ала болып, Тәңірге сыйынып, соның қолдауымен жеңіске жетуге ұмтылудың белгісі.

Алтай жерін мекендейтін хакастар – качиндер және бельтирлер деп бөлінеді. Біз бүгін олардың Тәңі­рісіне қалай құрбандық шалатынын айтсақ, олар да киелі ақ қайыңның ғана түбінде құрбандық шалады екен. Оған тек ер адамдар қатысып, құрбандыққа тек ғана еркек тоқты ғана шалынып, ол ақ түсті, басы, немесе бір шекесі қара болуы шарт көрінеді. Неге ақ қайың дейсіз ғой. Өйткені, “ақ қайың” басқа ағаштардай емес қабығының “ақ-қарасы” бар, яғни ала.

Шу-Іле тауында, Тамғалыдағы жартастардағы тасқа қашап салынған ежелгі суреттердің бірінде екі ірі тұлға тұр: бірі, оң жағындағысы таңдидарлы адам қарап тұр, бұл “Таң” – “жарық”. Оны таңдидарлы дегенім, ол жердегі басқа тастарда адам кейіпті күн дидарлы тұлғаның суретінің бар екенінде. Күндидарлы адам кейіпті тұлғаның басы, сыртқа нұр шашып тұрған шеңберінің ішінде сызығы жоқ дөңгелекпен қоршалған. Ал Таңдидарлы тұлғаның басында ішкі және сыртқы шеңбері бар, ортасы сызықсыз дөңгелекпен салынған, ішкі және сыртқы шеңберлер майда дөңгелекшелермен бедерленген. Осы майда дөңгелекшелер күн әлі шықпаған кездегі таңның жарығын меңзеп тұр.

Іңірдидарлы тұлғаның басы, азғана нұрлары шеңбер сызығының ішкі жағынан ортасына қарай сызылған дөңгелекпен сурет­телген, шеңбердің сыртында бірқатар майда дөңгелекшелер бар, бұл жарықтың қараңғыға өтуі дегенді білдірсе керек. Бұл “Іңір” — “қараңғы”. Жартастағы екінші адам кейіпті ірі тұлға осы “ІҢІР” — “қараңғы”. Екі ірі тұлғаның аяқтарының тұсында екі екіден қара малды көруге болады. Таңдидарлы тұлғаның аяқ тұсында, төменінде бұзау, одан жоғарысында семіз бұқа бейнеленген, ал Іңірдидарлы тұлғаның аяқ тұсында жоғарыда арық сиыр тұр, оның төменінде мүйізі жоқ көтерем сиыр бедерленген. Бұлардың бәрінің астында түрлі айуан бейнесіндегі он екі адам билеп жүр. “Таңның” – алдыңғы тұсындағы бұзау мен бұқа “жарықтың” құдіретінен күш алған тіршілікті – өмірді көрсететіндей, ал “Іңірдің” – алдындағы екі сиыр қартаюды – өлімді суреттегені, астындағы 12 бейне-жылдың 12 айы болса керек.

Бұл тастағы көріністе “Тәңір” діні суреттелген. А.Аманжоловтың Тамғалыдағы ежелгі суреттер б.д. дейінгі 2000 жылдың аяғы – 1000 жылдың басында тасқа қашалған дегенін ескерсек, “Тәңір” діні христиан, ислам дінінен бұрын түрік, прототүріктердің діні болғаны анық.^[1][2]

Дереккөздер[өңдеу]

1. ↑ Төреғұл ДӘУЛЕТОВ, медицина ғылымдарының кандидаты. Алматы. 27 қазан 2010ж. «Егемен Қазақстан» газетінен
2. ↑ Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1

Лексиканы ?айталау — литература, уроки

Сабақтың тақырыбы:Лексикадан өткенді қайталау.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік- лексика саласы негізінде алған білімдерін еске түсіру, пысықтау, жинақтау.

Дамытушылық— сөз байлығын молайту, сөздік қорын байыту, өз ойларын еркін жеткізуге машықтану, өткен ережелерге қорытынды жасауға үйрету.

Тәрбиелік-тіл құдіретін сезіне білуге, сөз мағынасын келістіре құбылтып, оларды мейлінше дұрыс қолданып, нақты түсіне білуге тәрбиелеу.

Түрі: Қайталау сабағы.

Көрнекілігі: Кеспелер, компьютер арқылы тапсырмалар, суреттер.

Әдісі: сұрақ-жауап, топпен жұмыс, топтастыру, жаттығу, тілдік талдау.

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі.

2.Үй тапсырмасын сұрау. І. «Кім білімді?» тест сұрақтары арқылы білімдерін тексеру.

Сұрақтарға жауап алынады. Үй тапсырмасы тест арқылы қорытылады.

1. Ауыспалы мағынада жұмсалып тұрған сөз тіркесі.

А)қалың қол;ә) қалың дәптер; б) таза бөлме;

2.Толық мағыналы сөзді көрсет:

А) дейін; ә) білім; б) керек;

3.Омонимдік қатарды табыңыз.

А) қайшының жүзі, суға жүз. Ә) жүз, келбет. Б) таудың басы, ағаштың басы.

4.Антонимдерді табыңыз.

А) үлкен- биік. Ә) тез- бар.б) үлкен-кіші.

5.Синонимдік қатарды анықта:

А)халық, жұрт, көпшілік. Ә)қымбат, арзан.б)кәрі, қарт, жас.

6.Диалект сөзді тап:

А) асаба, аймақ. Ә)сүгірет,торлама. Б) ханша, сарай.

7.Эвфемизмді көрсет:

А) ит өлген жер. Ә)Ойсыл қара. Б) жан тәсілім етті.

8.Тұрақты сөз тіркесін тап:

А)қас қаққанша; ә) кең болсаң, кем болмайсың; б) Білімнің қайнар көзі;

9.Табу сөзді тап:

А) абысын-ажын; ә) еркем, кенжем; б) үлкен-кіші;

10. Араб тілінен енген сөз.

А) кәмпит, сөмке; ә) мектеп, ғибрат. Б) бәтеңке.

Тест жауаптары:

1.А . 2. Ә. 3. А . 4.Б. 5. А. 6.Ә. 7. Б. 8.а. 9.Ә. 10. Ә.

-Балалар, біз қандай тарауды өттік?

-Лексика тарауы.

— Лексика деген ұғымды естігенде қандай сөздер естеріңе түседі? Қане, топтастырып көрейікші.

ІІ.«Топтастыру» әдісі.Лексика- көп мағына, антоним, синоним, омоним, ауыспалы мағына, тура мағына,эвфемизм, дисфемизм, кәсіби сөз, диалект сөз, табу, көнерген сөздер,термин сөздер,мақал-мәтелдер, тұрақты тіркестер,кірме сөздер,жаңа сөздер,сөздік қор, жалпылама лексика.

ІІІ.Суреттермен жұмыс.

Берілген суреттерге байланысты омоним болатындай сөйлем ойлау керек.

Ара-құрал, ара- жәндік.

Бас- дене мүшесі, бас- іс-әрекет.

Ат- жануар, ат-етістік,ат- адамның аты.

Жаз- мезгіл, жаз- іс-әрекет.

Үй- мекен, үй-етістік.

Қой- жануар, қой- етістік.

4. Синоним сөздерді сәйкестендір.

Ертеде азанда

Алыс баяғыда

Үлкен дәм

Кішкентай дәу

Ажар ұсақ

Тамақ келбет

Таңертең шалғай

5. «Сергіту» ойынын ойнаймыз.

«Бір сөзбен атаңдар» ойыны (Фразеологизм )

-Мен сендерге тұрақты тіркестерді оқимын, соның қандай мағына беретінін бір сөзбен атау керек:

1.Тайға таңба басқандай- ( анық )

2.Төбе шашы тік тұрды- ( шошыды )

3.Ит арқасы қиянда- ( алыс )

4.Қырық пышақ болу -( төбелесу )

5.Жұмған аузын ашпау- (үндемеу)

6,Ала жібін аттамау- (ұрламау, адал болу)

7.Ат ізін салмау -(араласпау )

8. Салы суға кету- ( көңілі түсу )

6. «Қоржында не бар ?» ойыны. Жеке әріптерден бірнеше сөздер құрап жазу, айту. Оқушылардың сөздік қорын, жазу үлгісін тексеру.

Әсем- сұлу, көрікті, көркем- синоним.

Би- өнер, би- ел басқаратын адам- омоним.

Жақсы-жаман- антоним.

7.Оқулықпен жұмыс.212- жаттығу. Әдебиет пәні бойынша оқыған ертегілеріңнен бір- біріне қарама- қарсы сипаттағы кейіпкердің қасиеттерін санамалап жазыңдар. Олардың ішіндегі антоним болып тұрған сөздерді жұптаңдар немесе омоним, синоним сөздерді теріп жазу. «Қырық өтірік» ертегісінен (81 бет ) Бар-жоқ, аш-тоқ. (антоним) Халық ойыншық болыпты. (ауыспалы) Марат ойыншық ойнады. (тура) Хан халқына жар шақырыпты. (омоним) Сүйген жары, жарды жуды.) Кідірмей, мүдірмей ( синоним) рас- өтірік ( антоним) Шешендер, ділмарлар (синоним) 223- жаттығу. Әңгімені оқыңдар. Соңынан табиғатты суреттейтін азат жолды мәнерлеп оқыңдар. Көктемнің жайма шуақ, әдемі күнін өз сөздеріңмен суреттеңдер.

Көктем- Күн мен түн теңеледі. Бәйшешек шығады. Құстар ұшып келеді. Ұя салады. Қар ериді.

8. Бес жолды өлең.

Көктем

Жылы, шуақ.

Ериді, шығады, келеді.

Мен көктемді жақсы көремін. Жазғытұрым

9.Мысалдардан көнерген сөздерді табу.

1.Исатайдың астында- Ақтабан, Басында- дулыға, үстінде- сауыт, белінде- қорамсақ, иығында- садақ. Дулыға- батырлар соғыста басына киетін темір баскиім. Сауыт-оқ- найзадан сақтану үшін денеге киетін торкөзді кіреуке. Қорамсақ- жебе салып жүруге арналған арнайы қалта.

2. Хан ордасына билер, уәзірлер, сұлтандар кеңеске жиналды . Би-дау- жанжалға бітім айтып, төрелік жасаушы, ел ішіндегі әділ қазы, рубасы. Үстемдігі басым әкім, қожа.Уәзір- шығыс елдерінің ел билеуші ханының немесе патшасының ақылшысы, кеңесшісі. Сұлтан- шығыс елдеріндегі жергілікті билеушілердің лауазымы. Хан- ел билеуші шонжар.

3. Киіз үй төрінде- ескі кебеже, тулақ жайылған. Кебеже- тамақ, азық- түлік салу үшін әшекейлеп, оюлап жасайтын ағаш сандық. Тулақ- жүн сабау үшін немесе төсеніш үшін пайдаланатын, кептіріп қатырылған шикі тері.

10. Ситуациялық сұрақ.

1.Алмас шөптің жанып жатқанын көріп, өртті киімімен өшірді. Ол ағашты аман алып қалды.

— Алмас қандай бала? (тәрбиелі, батыл).

2.Үйдегі сандықтың ішінде кәмпит бар. Ал сандықтың аузында қара құлып тұрады. Жақан сандықты шегемен ашты.Апасы: « ақылың жоқ болса, ұрлап жей бер»,- деді.

-Жақан қандай бала? ( ақылсыз, ұры бала ).

11. «Лексика» тарауының бірі-мақал- мәтелдер.

Олай болса мақал-мәтел айтудан «Кім жылдам?» ойынын ойнайық…

1. Қатарға Отан, туған жер, халық, еңбек туралы.

2. Қатарға Ерлік, батырлық , ынтымақ, бірлік, тіл туралы.

3-қатарға достық, оқу, білім, өнер туралы.

Өздерің қалаған бір мақал-мәтелді талдап, ауызша әңгімелеңдер, жазбаша мәтін құрау.

12.Тақтада берілген «Лексика» анаграммасын шешу арқылы сабағымызды қорытындылайық.

1.Сөз байлығын зерттейтін сала (лексика)

2. Жаңа сөз ( егемен )

3. Белгілі бір кәсіпке байланысты сөз (кәсіби)

4. Бір- біріне мағынасы жақын сөз ( синоним)

5.Діни сөз (имам)

6.Қолданыстан шығып қалған сөз (көнерген)

7. Мағыналары қарама- қарсы сөз (антоним)

Лексика

Егемен

Кәсіби

Синоним

Имам

Көнерген

Антоним

13. Үйге тапсырма.Тұрақты тіркестерді пайдаланып «Менің досым» деген тақырыпта достарына мінездеме беру.

14.Білімдерін бағалау.

Кәсіп — бақыттың шырағы — Ұлағат порталы

Мағынаны тану кезеңі

Тыңдалымалды  тапсырмасы:

Ж

Жаңа сөздермен жұмыс: оқушылар  берілген сөздерді түсіндірме сөздікпен жұмыс жасай отырып, кестеге орналастырады.

 

Кәсіпкерлік қызмет дегеніміз – тауар өндіру мен қызмет көрсету түрлері бойынша табыс табу мақсатымен тәуекелге баратын адамның өзіндік іс әрекеті мен қызметі.
Ауылымызда жеке дүкендердің халыққа қызмет көрсетуі, олардың бір жағынан өздері пайда табу мақсатымен еңбектенуі кәсіпкерлік қызметтің жақсы дамып келе жатқандығының айғағы.
Кәсіпкерлік қызмет кәсіпкер — кәсіпорын — тұтынушы арқылы жүзеге асады.
Кез келген кәсіпорыннан, дүкеннен біз тауардың қажетімізге керегін тұтынамыз, яғни сатып аламыз. Дүкен сөрелерінде тұтыну заттары жеткілікті мөлшерде, кез — келген уақытта, не керектің бәрі бар.
Кәсіпкерліктің мынадай түрлері бар:
1. Өндірістік
2. Коммерциялық
3. Қаржылық
4. Делдалдық
5. Сақтандыру
Ауылымызда кәсіпкерліктің коммерциялық, өндірістік, сақтандыру бағыттары жақсы дамыған. Мысал: фото, видео. ЖЖ

Сынып оқушылары стикер түстеріне қарай жұпқа  бөлінеді. Қима қағазда берілген  сұрақтар ұсынылады. Жұпта сұрақтарды талқылайды..

Сұрақтар  тізбегі:

Ø  Күрделі сөздердің қандай түрлерін білеміз?

Ø  Қос сөз деген не?

Ø  Қысқарған сөз деген не?

Ø  Сөз тіркесі деген не? Оның қандай түрлері бар? 

 

Бүгінгі сабақта «Кәсіп – бақыттың  шырағы, еңбек  ырыстың – бұлағы» деген бөлім бойынша жұмыс жасаймыз. Сұрақтар

1.Кәсіпкерлік дегеніміз не?

2.Кәсіпкерліктің түрлерін ата?

3.Бәсекелестік дегеніміз не?

Топтық жұмыс

 

Тапсырма. Мына тақырыптар бойынша мәтін ауызша құрастыр

·         «Уақыт- алтыннан қымбат»

·         «Менің күн тәртібім»

·         «Менің бос уақытым»

Сынып оқушылары түрлі түсті қима қағаздарының  көмегімен топқа топтастырылды

—          Төменде берілген сөздерді мұғалімнің оқуында екі-үш рет тыңдау. /аудио түрінді тыңдатуға болады./

1.      Еңбегін сауды – адал күн кешті. 

2.      Ешкімнің ала жібін аттамау – қиянат жасамау

3.      Айды аспанға шығарды – аты шықты, таң қалдырды.

4.      Айыоңынантуды – жолыболды.

5.      Алақанына түкірді – іске дайын тұрды.

6.      Ат-тонын ала қашу – басын алып қашу, жауапкершіліктен бас тарту.

7.      Құрығы ұзын – билігі күшті.

8.      Діңкесі қату – шаршау.

9.      Жалғанды жалпағынан басу – молшылықта өмір сүру.

10.  Иығына су кету (иығы салбырау, ұнжырғасы түсу, салысуға кету) – қажу, шаршау.

—          Жоғарыдағы тұрақты тіркестердің мағыналарын топта талқылау.

—          Аталған тұрақты тіркестерді пайдалана отырып, сөйлемдер құрастыру.

Тыңдалымнан кейінгі тапсырма:

Жұптық жұмыс

Жұбымен ақылдаса отырып, кестені толтыру.

 

№	Тұрақты тіркестер	Түсініктемесі
1.
2.
3.
4.
5.
№	Күрделі сөздер (екі қос сөздер, екі қысқарған сөздер, екі сөз тіркесі)
1.
2.
3.
4.
5.
6.

 

Қорытынды

Жаһандық азаматтыққа тәрбиелеу

Адам қабырғасы 1 жыл ішінде 5 миллион рет қозғалыс жасайды. 

Бағалау критерийлері:	Т №	Дескрипторлар
		Оқушы
Ø   Оқу-еңбек  тақырыбына  байланысты  күрделі сөздермен жұмыс жасай  алады;   Ø   Тұрақты  тіркестердің  мағынасын  түсінеді;	1         2       3     4	«Үш қадамдық сұхбат» әдісі бойынша тапсырманы орындайды;
		Түсіндірме сөздікке сүйене отыра, сөздердің мағынасын түсіндіреді;
		Тұрақты тіркестердің мағынасын талқылап, сөйлем құрастырады;
		Күрделі сөздер мен тұрақты тіркестерге мысалдар келтіріп, кестені толтырады;

 

Кері байланыс

Қай тапсырма қиын болды? Неге?

Тапсырмалардың қандай пайдасы болды?

 

Ұмай ана. Қазақ тарихындағы әйелдер

Қазақ тарихындағы әйелдер
Ұмай ана
Аты аңызға айналған аналар есімінің алдыңғы қатарынан Ұмай ана есімі толықтырады. Қазақ тарихындағы әулие деп саналған алғашқы әйел адам болғандықтан, оның есімінің «Жүз тұңғыш» жинағына енуі заңды. Жинақта «Қазақтың ежелгі тарихында әулие атанған тұңғыш әйел. Қазақ әйелдерінің сыйынатын тұңғыш енесі», — деп көрсете отырып, Ұмай ана жайлы неғұрлым толық мәліметті қамтуға тырысқан.
Ұмай ана біздің дәуірімізге дейінгі ІІ ғасырда өмір сүрген, Арғын Аспар есімді кісінің қызы екен. Ол туралы мәліметтер бір ізді емес. Бір деректе он үш бала көтерген десе, енді біреулері Ұмай ананы алған кезде Елсаудың жасы 70 — тен асып кеткен дейді.
Көне түркі мифологиясы бойынша, ол – ұрпақ жалғастығын жебейтін періште. Ертеде қазақтар қыздарын ұзатқанда, неке қиғызу рәсімінде, сондай — ақ әйелдер босанғанында Ұмай анаға
жалбарынып, одан медет тілегені мәлім. «Ұмай» деген сөз ежелгі түркі тілінде «баланың ізі», «бала орны», «ана жатыры», деген мағынаны білдіреді екен. Ұмай құдай — әйел бейнесі түркі тілдес халықтардың көпшілігінің этнографиясында кездеседі. Әр халық Ұмай ана бейнесін әр түрлі қабылдаған. Біреулері Ұмай — ана бейнесінің нышаны ретінде садақты оғымен баланың бесігінің тұсына ілсе, енді біреулері оны сұлу жас әйел бейнесінде қабылдаған.
Ал қазақ халқы басқа көптеген түркі тектес халықтар тәрізді Ұмай ана босану кезінде адамға көмектесіп, сәбиді түрлі пәлелерден (албастыдан т. б.) қорғайды деп біледі. Ұзақ уақыт бала көтермеген немесе сәбилері шетінеп кеткен әйелдер Ұмай анаға сыйынған.
Аспанда Тәңірі, жерде Ұмай ана деп табынады қазақтар.
Ұмай есімі Монғолиядағы Тоныкөк пен Күлтегінге арналған көне түркі жазба нұсқаларында кездеседі екен. 2012 жылы Қазақ ғылыми — зерттеу мәдениет институтының ғылыми қызметкері Алексей Рогожинский бастаған архелогиялық — этнографиялық ғылыми экспедициясының жария еткен жаңалығы бойынша, Алматы облысы, Жамбыл ауданынан Ұмай ананың тасқа қашалған мүсіні табылған. Тас мүсін біздің дәуірімізге дейінгі 7 — 8 ғасырларда қашалған көрінеді. Экспедиция мүшелерінің жазбаларына қарағанда, бұған дейін де Ұмай ананың бейнесін көне түркілер мекенінен бес рет табылыпты. Ұмай атының қастерленгені сонша, оған Ұмай бек, Қатун — чор атақтары берілген. Иоллығ — тегін жазған Күлтегін мәтінінде «Ұмай текті анам қатынның құтына (бағына) інім Күлтегін ер атанды», «Тоныкөк ескерткішінде «Тәңірі, Ұмай, киелі Жер — су ықыласын берген екен», — дейді.
Бұл тарихи шығармаларда Ұмай ананы өмірде болған тарихи адам ретінде санайды Б. Нұржекеұлы да осындай түйін жасаған: «Ұмай ене әлдебір аспандағы аңыз бейне емес, нақты тарихи тұлға екендігін, жай әйел емес, қасиетті, ел — жұрттың басын біріктірген әулие ене екендігін біле жүретініміз, аруағы алдында басымызды ие жүргеніміз — тәрбие».
Жолдасбеков М., Сартқожаұлы Қ.
«Орхон ескерткіштерінің толық атласы». Астана 2005.

Ақпарат
Қонақтар,тобындағы қолданушылар пікірін білдіре алмайды.

Намаз tesbihatlarının anlamı

«Аллаху Экбер» Anlamı:

Allah en büyüktür.

«Subhane Rabbiyel Azim» Anlamı:

Ey büyük Rabbim! Сени bütün noksan sıfatlardan tenzih ederim.

«Semiallahulimen hamideh» Anlamı:

Аллах Кендизин Хамд Эденлери Ишитти.

«Rabbena leke’l-hamd» Anlamı:

Эй Раббимиз! Ее çeşit hamd ancak sanadır.

«Subhane Rabbiye’l-ala» Anlamı:

Эй Юсе Раббим! Сени bütün noksan sıfatlardan tenzih ederim.

«Esselamu aleykum ve rahmetullah» Anlamı:

Allah’ın selamı üzerinize olsun

«Allahumme ente’s-selamu ve minke’s-selam tebarek-te ya-zel celali vel ikram» Anlamı:

Аллах’им! Sen kurtuluş merciisin. Esenlik ve güvenlik sendedir. Эй Азамет ве Керем сахиби Аллахам! Senin şanın çok yücedir.

«Ala Resulina Muhammedin salavat» Anlamı:

Salat Peygamberimiz Hz.Muhammed (s.a.v.) ‘В üzerine olsun

«Субханаллахи вель-хамдулиллахи вела илахе иллаллаху валлаху экбер вела хавле вела куввете илла биллахил алийил азим» анлами:

Аллах Эксик сифатлардан беридир. Хамд Аллахадир. Allah’tan başka ilah yoktur ve Allah en büyüktür. Аллах’тан başkasında güç ве kudret yoktur.

«Subhanallah» Anlamı: Аллах ноксан сифатлардан узактыр.

«Эльхамдулиллах» Anlamı: Hamd Allah’adır.

«Аллаху Экбер» Anlamı: Allah en büyüktür.

«Ла иллахе иллаллаху вахдеху лашерике лех, леху’л мульку ве леху’л хамду ве хуве ала кули шей’ин кадыр» анлами:

Eşsiz olan ve ortağı olmayan Allah’tan başka ilah yoktur. Hükümranlık Onundur, Hamd Onadır ve O her şeye güç yetirendir.

«Субхане раббиел-алийи’л-алле’л-веххаб» анлами:

ok bahşedenlerin en yücesi olan Rabb’im! Sen noksan sıfatlardan münezzehsin.

«Амин» Anlamı: duamı kabul et

Abdest nasıl alınır? Resimli anlatım. Namaz abdesti alınışı

Abdest , намаз гиби белли ibadetleri yapabilmek için bir düzen içerisinde bazı organları yıkayıp bazılarını mesh ederek fiziki arınma ile yapılan hükmi bir temizliktir. Намаз kılmak, Kur’anı Kerim okumak, Tilâvet secdesi yapmak, Cenaze namazı kılmak ve Kâbe’yi tavaf etmek için abdest gereklidir.

Abdestin alınışı; Abdest, almaya başlamadan önce «Niyet ettim Allah rızası için abdest almaya» diye niyet ederiz.

«Eûzübillahimineşşeytanirracim. Bismillahirrahmanirrahim» Önce eller bileklere kadar ve parmak araları da ovuşturularak üç defa yıkanır.

Sağ elimize üç defa su alarak ağzımıza veririz. Ее су alışta ağzımızı çalkalayarak ağızdaki suyu dökeriz.

Tekrar avucumuza su alarak üç defa burnumuza veririz.Sol el ile de sümkürür temizleriz.

Sonra iki avucumuza су alarak saç bitiminden çene altına kadar yüzümüzü üç defa yıkarız.

Önce sağ kolu dirsekle beraber üçer defa yıkarız.

Sonra sol kolu dirsekle beraber üçer defa yıkarız.

Sağ elimizle başımızın dörtte birini mesh ederiz. Яни саğ elimizi ıslatıp başın dörtte birini sıvazlayarak ıslatırız.

Her iki eli de ıslatıp serçe parmaklarımızla kulaklarımızın içini mesh ederiz. Kulakların arka kısmını ise baş parmaklarımızla mesh ederiz.

Sonra baş ve serçe parmaklarımızı kullanmadan işaret, orta ve yüzük parmaklarımızın dışı ile boynumuzu da mesh ederiz.

Ayaklara gelince, parmaklardan başlayarak önce sağ sonra sol ayağımızı topuk kemiği ile beraber üçer kez yıkarız.

Ayaklarımızı yıkarken parmak aralarımızın iyice yıkanmasına dikkat etmemiz gerekir.

Abdest nasıl alınır? Видео Anlatım

Абдестин Фарзлары

1. Elleri dirseklere kadar kollarla birlikte yıkamak.

2. Yüzü yıkamak.

3. Başın dörtte birini meshetmek.

4. Topuklarıyla birlikte ayakları yıkamak.

Абдестин Сюннетлери

1. Абдест almaya niyet etmek

2. Abdeste eûzü besmele ile başlamak.

3. Abdeste başlamadan önce elleri bileklere kadar yıkamak

4. Dişleri misvak veya fırça ile, yoksa parmaklar ile temizlemek.

5. Abdest organlarını peş peşe ara vermeden yıkamak.

6. Yıkanan organları ovmak.

7. Ağza üç kere su almak.

8. Oruçlu olmadığı zamanlarda gargara yapmak.

9. Burna üç kere su vermek ve sol elle sümkürmek.

10. Yıkanan her organı üç kere yıkamak.

11. Abdestte çift organları yıkamaya sağ organdan başlamak.

12. Eller ve ayaklarda yıkamaya parmak uçlarından başlamak.

13. Sakalı olanların sakalını hilallemesi.

14. Parmaktaki yüzüğü oynatarak suyun altına ulaşmasını temin etmek.

15. Kulakları meshetmek.

16. Бойну мешетмек.

17. Başın tamamını meshetmek.

18. Parmakların arasını hilallemek.

Abdestin alınışı

Dәuren Quat. Пирог колынды, Терещенко!

Byltyrghy jyldyng mamyr aiynan bastap qazaq jerin satu nemese jalgha beru turaly әngime gulep-aq túr. Бир ойланарлыгы — джерди сатудынг немесе джалга берудинг джалпыга джария нгимесин шыгарып алып, артынан джасырынбак ойнап отыган бийликтинг узи.Aldymen qazaq jeri arab kәsipkerelerine jalgha beriletin boldy.
Esterinizge sala ketkenimiz jón: Ýkimet basshysy Kәrim Mәsimovtyng qatysumen ótken Astanadaghy Qazaqstan men saudtyq arab kәsipkerlerning arasyndaghy forumda osy бир jayttyng beti ashyldy. QazTAG taratqan aqparatqa sýiensek, Qazaqstan sheteldik investorlargha, onyng ishinde saudtyq investorlargha 3,5 млн. Gektar kóleminde auylsharuashylyq jerlerin beruge dayyn ekendikterin aitqan edi. Atalghan aqparat kózi búl derekti QR auylsharuashylyghy ministrligining viyse-ministri Arman Ebniyevting sózine silteme jasay otyryp jariyalady.
— Auyl sharuashylyghy ministrligining sharuashylyq jerlerge jasaghan saraptaularynyng nәtiyjesinde әr týrli sebepterge baylanysty býgingi kýnge deyin ainalysqa enbegen 3,5 млн. Gektar jerdyding any bar ekend. Бирак бул джерлер ауылшаруашылыгында айналиста болган джерлер йоне ол джерлерде негизинен ауылшаруашылык онимдерин ондируге йонне мал азыгын ósiruge bolady, — degen-di sol kezde Арман Эбниев.

Byltyrghy jyldyng mamyr aiynan bastap qazaq jerin satu nemese jalgha beru turaly әngime gulep-aq túr.Бир ойланарлыгы — джерди сатудынг немесе джалга берудинг джалпыга джария нгимесин шыгарып алып, артынан джасырынбак ойнап отыган бийликтинг узи. Aldymen qazaq jeri arab kәsipkerelerine jalgha beriletin boldy.
Esterinizge sala ketkenimiz jón: Ýkimet basshysy Kәrim Mәsimovtyng qatysumen ótken Astanadaghy Qazaqstan men saudtyq arab kәsipkerlerning arasyndaghy forumda osy бир jayttyng beti ashyldy. QazTAG taratqan aqparatqa sýiensek, Qazaqstan sheteldik investorlargha, onyng ishinde saudtyq investorlargha 3,5 млн. Gektar kóleminde auylsharuashylyq jerlerin beruge dayyn ekendikterin aitqan edi.Atalghan aqparat kózi búl derekti QR auylsharuashylyghy ministrligining viyse-ministri Arman Ebniyevting sózine silteme jasay otyryp jariyalady.
— Auyl sharuashylyghy ministrligining sharuashylyq jerlerge jasaghan saraptaularynyng nәtiyjesinde әr týrli sebepterge baylanysty býgingi kýnge deyin ainalysqa enbegen 3,5 млн. Gektar jerdyding any bar ekend. Бирак бул джерлер ауылшаруашылыгында айналиста болган джерлер йоне ол джерлерде негизинен ауылшаруашылык онимдерин ондируге йонне мал азыгын ósiruge bolady, — degen-di sol kezde Арман Эбниев.
QazTAG-tyng habarlauyna sýiensek, forum barysynda saudtyq biznes ókilderi Qazaqstan ýkimetine saudtyq investorlar ýshin ekonomikanyng birqatar sektorlarynda jeke menshiktik qúqyq Saudagha sheber saudtyqtardyng Mәsimov ýkimetine múnday ótinish jasauynda bir jinishke sebep bar. Себеби, инвестор sheteldik Qazaqstan территориясында zandy túlghany tirkeuden ótkizse, jerlerdi jeke menshigine ala alady.
Айтпакши, 3,5 млн га джер тек арабтарга гана эмес, узге де шетелдик инвесторларга джалга немезе джекеменшикке берилуи әбден мымкин экендиги әлги Мусимов катыскан форумда джария болган эди.Содан кара кыз týse «jer soya ósiru ýshin qytay dihandaryna jalgha beriledi eken» degen sóz búrq ete qaldy.
Búl sóz Qazaqstan qoghamynda Sayasy Silkinis tudyra jazdady. Álgindey derekting shetin shygharyp alyp artynan shynymen sasqan biylik «qytaygha jer satylady» degen «qaueset taratushynyn» bәrin ústap qamaugha pәrmen qylghan. Sóitip, «qazaqtyng Джери qytaygha jalgha berilui yqtimal» выродок әngimening Басы ashylmay, «jabuly Qazan jabuly kýiinde» qalghan siyaqty еди, Endi, шахта, Izrailige это-saparmen barghan búrynghy премьер-министр И Терещенко жер telimderi jónindegi jaghymsyz jaytty taghy да janghyrtyp oraldy.
Te úsynady
«IzRuS» aqparatyna silteme jasay otyryp, QazTAG tilshisi S.Tereshenko «izrailidikterge tamshylap sulandyru tehnologiyasyn endiru maqstynda Qazaqstanan iri jer jerme telimalúndhay ney.

— Nege sonsha maghan qadalyp qoymadynyz? Búl tek ngimening basy ghana! — dep dýrse jauap qayyrady Tereshenko QazTAG tilshisi qoyghan keybir «qolaysyz» súraqtargha oray. — IYә, beyrsemy kezdesu boldy jne bireu búl jayynda jazghan kórinedi.Izrailidikter әzirge Qazaqstannyng jerin qanday sharttarmen jalgha alatyndyghyna qyzyghushylyq tanytqan joq. Biz olargha ózderining tehnologiyasyn endiru ýshin birlesken kәsiporyndar qúrudy úsyndyq. Al sizge ne kerek? Izraili azamattary Qazaqstannyng jerinde búrynnan beri júmys isteude.
Elimizdegi iri jer alpauyty Tereshenkonyng aituynsha, izrailidikterge Ontýstik Qazaqstan oblysynyng aumaghynan 500 gektar jer kýni býgin berilip qoyghangha úqsaydy.
«Olar Ontýstik Qazaqstan oblysynda, Arysta qazaqstandyq kompaniyamen birge 500 gektar jerdi óndeude» , — dep óz sózin naqtylay týsedi S.Терещенко QazTAG tilshisimen jauaptasuynyng barysynda.
Ресми Астана аяк тарткан мәселеге Терещенко типти кынбайтындыгын да джасырмастан КазТАГ тилшизин джәне байлай депти:
— Израили кәсипкерлери әзирге джалгха канша гектар джер алатындынды. Qytay dihanshylaryna qatysty әngimeden song qazir barlyghy jerdi jalgha aludan bastaryn ala qashady. Энди эшкимнинг джерди джалга алгысы кельмейди! Biraq olardyng neden qorqatynyn bilmeymin? ..
Jerge jekemenshik formasyn engizip, ókimetke zang shyghartyp, Milliondaghan gektar aimaqty bauyryna býktep basqan Tereshenko, Kulagjast jagylhangy, Kulagjastyjagy.Áriyne, sheteldik investorlarmen birge auylsharuashylyghyna jana tehnologiya ener. Júmys kózderi ashylyp, jer emip payda tabudyng joldary kóbeyer. Алайда, сонинг бири казакка джуга кояр ма экен? Nege deseniz, qazaqta jer joq. Джерди джалга алып отыганынынг узи некен-сайак. Дердинг шурайлысы Терещенко мужики Мадиновте. Демек, инвесторлардынг кызыгын да алдымен солнечные кореди. Солнечный казир qazaq biyligine yqpal ete otyryp qazaq jerin saudagha salyp arshynday týsuge әbden bel bughan sekildi. Biylikting tereshenkolargha «bilgenindi istey ber» degen peyilin tanghyndyqtan da biz bayaban baytaq ólkemizden «tart qolyndy!» degen talabymyzdy ghana eskerte alamyz.Оган. Qazaq jerin it sýiretken teridey etpek niyeti bar Tereshenkogha!

JOO dotsenti Meırambek Besbaevqa jaýap berdi

2018 июлй 29 мая 2018 г. 17:10

АСТАНА. QazAqparat — Baılardyń asta-tók toı-tomalaqtarynan kóp qarjy tabatyn ánshiler shyn daryndy jastarǵa arnalǵan memlekettik bilim granttaryna jarmaspaandary jón.Mundaı pikirdi fılologııa ylymdarynyń kandıdaty, L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń Teleradıo jáne qoǵammen baılanys kafedrasynyń dotsenti Myrzpantabarilı Jaqıı.

Aıta keteıik, buǵan deıin «Mádenıettaný» mamandyǵy boıynsha magıstr dıplomyn qorǵaan Meırambek Besbaev áleýmettik jelide óz atyna aıtylyp jatqan berndera bolatýap. Ol QazAqparat agenttiginde «Мейрамбек Бесбаев: Eshkimniń jolyna da, qyzmetine de talasqan emespin» taqyrybymen de shyqty.

Биршама ýaqyttan keıin Meırambek Besbaev óz postynda atap kórsetken Myrzantaı Jaqyp QazAqparatqa pikirin joldap, ony jarııalaýymyzdy ótindi.

«Eshkimniń naqty atyn ATAP, túsin tústemesem де, Гара halyqtyń esebinen ábden baıyp alǵan«Аньши-jýrnalıst-juldyzdar»Endi memlekettik Билим granttary arqyly тегин«oqyp»,«Аньши-МАГИСТР-doktorlarǵa»aınala bastaǵany týraly áleýmettik jelide jarııalanǵan jazbamdy keıbir azamattar tikeleı ózderiniń attaryna qabyldap, «qyzǵanyp, kóre almaı jatyr», «qýanyshqa ortaqtasa almaıtyn, ishtarlyy bar adam» dep meniń atyma biraz aýyr-aýyr sózdera jazyp.Ony qalyń kópshilikke taratyp jatyr eken. Biz sııaqty qatardaǵy qaýymdastyrylǵan Professordyń bir aýyz sózine osynshalyqty deńgeıde erekshe mán berip, qyzý talqyǵa salyp jatqan kópshilik qaýymǵa sheksiz! »

Onyń paıymynsha, kópshiliktiń aldynda júrgen óner adamdary aǵylshyn nemese basqa da shetel tilderin jetik meńgerip, tipti aryshtyq tehnıka ǵylymdary salasy boıynsha akadezık, Oǵan eshkimniń de qarsylyǵy joq.

«Эгер ánshiler ózderiniń shynaıy bilimderimen sondaı dárejege jetip jatsa, óz basym oǵan tek qana qýanamyn! Alaida keıbir «telejuldyzdardyń» sahnadaǵy ataqtaryn paıdalanyp Онер salasyna múldem qatysy йоц ulttyq joǵary oqý oryndarynyń magıstratýralary мужчины PhD doktorantýralaryna qaraı jappaı круг qoıyp, memlekettik Билим granttary esebinen «oqý bitirip», dıssertatsııalar «qorǵaýǵa» kirisýi jalpy Сипат ала bastaýyn; ulttyq ýnıversıtetterdi basqaratyn keıbir rektorlardyń óz qaramaǵyndaǵy stýdentteri men Professor-oqytýshylaryn tyrp etkizbeı, ýysynda qysyp ustap otyryp, kerisinshe, ártúdyırli Baılardyń Аста-Tok Toi-tomalaqtarynan Коп qarjy tabatyn ánshiler мужчины «telejuldyzdar» Эгер akademııalyq JANE ǵylymı Атак-dárejeler alǵysy kelip Jätsa, joǵary oqý oryndarynyń magıstratýralary мужчины PhD doktorantýralarynyń aqyly bólimderine ózderiniń jeke aqshalaryn Толеп oqyǵany, Шын daryndy jastarǵa arnalǵan memlekettik Билим granttaryna jarmaspaǵandary Jón .